สมาธิแบบเซน (Zen Meditation) เล่มที่ 95 (จบ) จากซีรีส์ 99 เล่ม

การทำสมาธิแบบเซน (Zen Meditation) เป็นแนวทางการฝึกจิตที่มีรากฐานมาจาก พุทธศาสนามหายาน โดยเฉพาะจาก สายพุทธศาสนาจีน (Chan Buddhism) ที่พัฒนาต่อมาในประเทศญี่ปุ่นในชื่อ "เซน" (Zen) ซึ่งมีความหมายว่า "การทำสมาธิ" หรือ "การตระหนักรู้" โดยสมาธิในลักษณะนี้มุ่งเน้นการฝึกสติในทุกขณะและการเข้าถึงความจริงผ่านประสบการณ์ตรง มากกว่าการใช้คำสอนหรือข้อความในพระคัมภีร์
จุดเริ่มต้นในประเทศอินเดียและจีน
รากฐานจากพระพุทธศาสนา: การฝึกสมาธิในศาสนาพุทธเริ่มต้นจากการฝึก สมาธิเพื่อการบรรลุนิพพาน โดยมีการฝึกสมาธิที่เน้นการหลีกเลี่ยงอารมณ์และความคิดในจิตใจเพื่อที่จะไปสู่การตื่นรู้และการดับทุกข์
การแพร่เข้าสู่จีน: ประมาณในศตวรรษที่ 6 ในสมัยของ พระพุทธศาสนาจีน (Chan Buddhism) พระพุทธศาสนาในรูปแบบนี้เน้นการฝึกสมาธิเพื่อการตื่นรู้โดยตรงผ่านการปฏิบัติจริง ไม่ต้องการการศึกษาแบบท่องจำหรือการอ่านคำสอนมากนัก ซึ่งในระยะนั้นพระพุทธศาสนาในจีนได้รับอิทธิพลจากแนวคิดของ เต๋า (Taoism) และ ขงจื้อ (Confucianism) จึงทำให้การฝึกสมาธิแบบ Chan พัฒนาไปในทิศทางที่เน้นการตื่นรู้จากการปฏิบัติตัวในชีวิตประจำวัน
การแพร่เข้าสู่ญี่ปุ่น
การกลายเป็นเซนในญี่ปุ่น: ในช่วงศตวรรษที่ 12 พระพุทธศาสนา Chan จากจีนได้แพร่เข้าสู่ญี่ปุ่น และเริ่มเป็นที่รู้จักในชื่อ เซน (Zen) ซึ่งหมายถึงการทำสมาธิในญี่ปุ่น เริ่มมีการสร้างโรงเรียนเซนหลายแห่ง โดยเฉพาะในช่วงของ ยุค Kamakura (11851333) การฝึกสมาธิแบบเซนเริ่มเป็นที่นิยมในหมู่ชนชั้นสูงและซามูไร เนื่องจากมันช่วยฝึกสมาธิที่มีประสิทธิภาพและสามารถพัฒนาอารมณ์ให้สงบและมั่นคง
หลักการฝึกของเซน: การฝึกสมาธิแบบเซนเน้นการฝึกในลักษณะที่เรียกว่า "ซาเซ็น" (Zazen) คือการนั่งสมาธิในท่าที่มีความสงบและจดจ่อกับการหายใจและการมีสติในขณะนั้น โดยไม่ต้องคิดถึงสิ่งใดๆ การฝึกซาเซ็นนี้ไม่ใช่การพยายามหาคำตอบ แต่คือการฝึกให้ผู้ปฏิบัติสามารถเข้าถึงความจริงและสภาวะที่ไม่มีความขัดแย้งในจิตใจ
การเผยแพร่สู่โลกตะวันตก
การเผยแพร่เซนในโลกตะวันตก: ในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 การฝึกสมาธิแบบเซนเริ่มถูกเผยแพร่ไปยังโลกตะวันตก โดยเฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกาและยุโรป หลายๆ นักคิดและนักเขียนในยุคนั้น เช่น เอ.เอ. ไคซ์ (Alan Watts) และ ทิค นัท ฮานห์ (Thich Nhat Hanh) ได้ช่วยแนะนำหลักการฝึกสมาธิแบบเซนแก่ผู้คนในตะวันตก โดยการเข้าถึงสมาธิแบบเซนไม่จำเป็นต้องอาศัยพระหรือหลักการที่ซับซ้อน แต่เป็นการฝึกที่ตรงไปตรงมาซึ่งสามารถประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้
แนวทางและหลักการของการฝึกสมาธิแบบเซน
การฝึกซาเซ็น (Zazen): คือการนั่งสมาธิในท่าที่สงบ และให้ความสำคัญกับการหายใจ โดยไม่ต้องบังคับหรือพยายามเข้าถึงสภาวะใดๆ เพียงแค่สังเกตความคิดที่เกิดขึ้นแล้วปล่อยวางมันไป
การไม่ยึดติด: การฝึกเซนสอนให้ผู้ปฏิบัติปล่อยวางความคิดและอารมณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในจิตใจ ทำให้สามารถสัมผัสกับปัจจุบันขณะได้อย่างลึกซึ้ง
การไม่ค้นหาคำตอบ: เซนมองว่าคำตอบที่แท้จริงไม่ได้อยู่ในคำพูดหรือการตีความ แต่ในการฝึกปฏิบัติด้วยตัวเอง เช่น การถามคำถามที่เรียกว่า "คอนโดะ" (Koan) ซึ่งเป็นคำถามที่ไม่มีคำตอบตรงๆ แต่มีจุดประสงค์เพื่อกระตุ้นให้ผู้ปฏิบัติตั้งคำถามกับธรรมชาติของความจริง
การทำสมาธิแบบเซนจึงเป็นเครื่องมือที่ช่วยให้ผู้ฝึกสามารถเรียนรู้ที่จะเข้าใจและสัมผัสกับความจริงที่เป็นอยู่ในทุกๆ ขณะของชีวิตโดยไม่ต้องพึ่งพาคำสอนที่ซับซ้อน
การทำสมาธิแบบเซน (Zen Meditation) เป็นวิธีการฝึกจิตใจเพื่อบรรลุความสงบและความตื่นรู้ โดยการฝึกสมาธิแบบเซนไม่ได้มุ่งเน้นที่การหลบหนีจากความคิดหรืออารมณ์ แต่เป็นการฝึกให้สามารถรับรู้และปล่อยวางสิ่งเหล่านั้นอย่างมีสติ การทำสมาธิแบบเซนสอนให้เราอยู่กับปัจจุบันขณะอย่างเต็มที่โดยไม่ต้องพึ่งพาความคิดในอดีตหรืออนาคต
ใน พระพุทธศาสนา การฝึกสมาธิเป็นหนึ่งในวิธีการที่ช่วยให้เราบรรลุความเข้าใจในธรรมชาติของความทุกข์และการหลุดพ้นจากความทุกข์นั้น การฝึกสมาธิช่วยให้เรามีความสงบทางจิตใจ และสามารถมองเห็นโลกตามความเป็นจริงโดยไม่ถูกครอบงำด้วยอารมณ์หรือความคิดที่เกิดขึ้นมา
ใน จิตวิทยา การทำสมาธิแบบเซนช่วยฝึกการควบคุมความคิดและอารมณ์ โดยการเรียนรู้ที่จะสังเกตและยอมรับสิ่งที่เกิดขึ้นในใจโดยไม่ต้องมีการตัดสินหรือประเมินผล สิ่งนี้มีประโยชน์อย่างมากในการลดความเครียดและเพิ่มความสามารถในการมุ่งมั่นหรือทำสิ่งต่างๆ อย่างมีสมาธิ
ตัวอย่าง: สมมติว่าในระหว่างการทำสมาธิแบบเซน ผู้ปฏิบัติจะนั่งในท่าผ่อนคลายและหายใจลึกๆ ขณะที่มีความคิดต่างๆ เกิดขึ้นในจิตใจ เช่น ความกังวลเกี่ยวกับงานหรือปัญหาชีวิต การทำสมาธิแบบเซนจะช่วยให้ผู้ปฏิบัติมีสติรับรู้ความคิดเหล่านั้นโดยไม่ต้องพยายามขัดขวางหรือวิ่งตามมัน เพียงแค่ปล่อยให้ความคิดเหล่านั้นผ่านไปเหมือนกับเมฆที่ลอยไปในท้องฟ้า การฝึกเช่นนี้จะช่วยลดความวิตกกังวลและสร้างความสงบในจิตใจ