นัสรูดิน จอมปราชญ์แห่งแดนทะเลทราย

มุลลา นัสรูดิน โฮดจา (Mulla Nasrudin Hodja) หรือมักเรียกกันสั้นๆ ว่า นัสรูดิน เป็นบุคคลในตำนานจากนิทานพื้นบ้านที่เป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวางในโลกตะวันออกกลาง เรื่องราวของเขาเปี่ยมไปด้วยภูมิปัญญาและอารมณ์ขัน โดยเฉพาะในแง่การใช้ถ้อยคำและพฤติกรรมที่ทำให้ผู้คนหัวเราะ แต่ในขณะเดียวกันก็แฝงไว้ด้วยข้อคิดเชิงปรัชญาและความรู้ที่ลึกซึ้ง
แม้ว่านัสรูดินจะมีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักในหลากหลายวัฒนธรรม แต่ข้อมูลทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับเขายังไม่เป็นที่แน่ชัดนัก ตำนานและเรื่องเล่าเกี่ยวกับเขาปรากฏในหลากหลายประเทศ เช่น ตุรกี อิหร่าน อาเซอร์ไบจาน อัฟกานิสถาน กระทั่งในอินเดียและปากีสถาน บางแหล่งมีข้อมูลกล่าวว่า เขาอาจเกิดในศตวรรษที่ 13 ในประเทศตุรกี หรืออาจเป็นที่ใดที่หนึ่งในเปอร์เซียโบราณ
คำว่า Mulla เป็นคำหน้าชื่อในภาษาเปอร์เซีย ตุรกี และอาหรับ โดยใช้เรียกคนที่มีการศึกษาหรือเคร่งศาสนา ส่วน Nasrudin ในภาษาอาหรับ มีความหมายว่า “ชัยชนะแห่งศรัทธา” ซึ่งแสดงให้เห็นว่านัสรูดินได้รับความเคารพและนับถืออย่างสูงจากคนร่วมสมัย
โดยทั่วไปแล้วนัสรูดินมักถูกพรรณว่าเป็นปราชญ์ ครู หรือซูฟี ที่มีแนวทางการใช้ชีวิตที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่เปี่ยมไปด้วยไหวพริบและความมีอารมณ์ขันผสานกับภูมิปัญญา ให้ข้อคิดเชิงเสียดสีด้วยเรื่องราว และถ้อยคำอันเฉียบคมชวนคิดตาม การแก้ปัญหาหรือการตอบสนองต่อสถานการณ์ต่าง ๆ ที่แม้จะดูไร้เหตุผล แต่ก็ทำให้เกิดผลลัพธ์ที่น่าประหลาดใจพร้อมกับให้ข้อคิดสำคัญ นั่นเองจึงทำให้นัสรูดินกลายเป็นคนที่มักถูกเล่าขานกันในนิทานพื้นบ้านและเรื่องราวอุปมาอุปไมยต่าง ๆ
ตำนานและเรื่องเล่าเกี่ยวกับนัสรูดิน มักเกี่ยวข้องกับการวิพากย์วิจารณ์บรรทัดฐานทางสังคม ล้อเลียนเหตุผลและสามัญสำนึก และความไม่ถูกต้องของวิถีชีวิตประจำวันของคนเราอย่างสร้างสรรค์โดยที่ไม่ทำให้เรื่องราวดูจริงจังเกินไป เช่นมีเรื่องเล่าหนึ่งที่เขาเดินไปที่ตลาดพร้อมกับลา แล้วบอกว่าลาที่เขาขี่ตัวนี้เป็นทองคำ เมื่อมีคนค้านว่าเขาคิดผิด เขาก็ตอบกลับด้วยเหตุผลที่ทำให้คนฟังคิดตาม
แม้ว่านัสรูดินจะดูเหมือนเป็นคนเล่นตลกอย่างไร้สาระและไม่จริงจังอะไรเลย แต่ในอีกทางหนึ่งเรื่องเล่าของนัสรูดินล้วนแล้วแต่แฝงไปด้วยปรัชญาลึกซึ้ง เรื่องราวมักชี้ให้เห็นถึงความเป็นธรรมชาติของมนุษย์ ความขัดแย้งภายใน ข้อจำกัดของความรู้ในรูปแบบที่ตลกขบขัน
นิทานเกี่ยวกับนัสรูดินถูกเล่าขานและถ่ายทอดให้กันจากรุ่นสู่รุ่น เรื่องราวบางเรื่องก็ถูกนำมาใช้เป็นบทเรียนทางศาสนา ปรัชญา หรือแม้กระทั่งการเมือง ข้อคิดจากนิทานของเขาถูกใช้ในการสอนเรื่องคุณธรรม ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี โดยเฉพาะปัจจุบัน นิทานนัสรูดินได้รับการแปลเป็นภาษาต่าง ๆ แทบทั่วโลก ในฐานะวรรณกรรมสำหรับเด็กจนกระทั่งถึงการศึกษาเชิงปรัชญา เรื่องราวถูกนำมาประยุกต์ใช้ในการอธิบายแนวคิดทางปรัชญาในวิถีชีวิตสมัยใหม่
แม้ว่าเรื่องราวของนัสรูดินจะเปี่ยมไปด้วยอารมณ์ขัน อ่านเพื่อความเพลิดเพลิน แต่หากใคร่ครวญอย่างลึกซึ้งแล้ว ก็จะได้ข้อคิดที่สามารถทำให้เรากลับมาทบทวนชีวิตและความคิดของตัวเอง จนกระทั่งนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้ หวังว่าเรื่องราวของนัสรูดินที่ข้าพเจ้าได้แปลและรวบรวมไว้กว่า 100 เรื่องในหนังสือเล่มนี้จะมีประโยชน์กับท่านผู้อ่าน ไม่ว่าในแง่ของความตลกขบขันและข้อคิดชีวิต และท้ายที่สุดหากมีส่วนหนึ่งประการใดที่ผิดพลาดไป ข้าพเจ้าขออภัยไว้ ณ ที่นี้ด้วย