วิสุทธิมรรค ปกรณ์วิเสส ภาค ๑ เล่ม ๑

วิสุทธิมรรค ปกรณ์วิเสส ภาค ๑ เล่ม ๑ นี้ แปลมาจากคัมภีร์วิสุทธิมรรค ปกรณ์วิเสส ซึ่งเป็นคัมภีร์ภาคภาษาบาลี ที่ท่านพระพุทธโฆสาจารย์ได้รจนาไว้ ซึ่งมี ๒๓ นิเทศ กล่าวคือ พระวินัยปิฎก มี ๒๑,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ โดยใจความ ได้แก่ศีล อยู่ใน ๒ นิเทศ คือสีลนิเทศ และธุตังคนิเทศ พระสุตตันตปิฎก มี ๒๑,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ โดยใจความ ได้แก่ สมาธิ อยู่ใน ๑๑ นิเทศ ตั้งแต่ นิเทศที่ ๓ ถึง ๑๓ ได้แก่ (๓) กัมมัฏฐานคหณนิเทศ (๔) ปฐวีกสิณนิเทศ (๕) เสสกสิณนิเทศ (๖) อสุภกัมมัฏฐานนิเทศ (๗) ฉอนุสสตินิเทศ (๘) อนุสสติกัมมัฏฐานนิเทศ (๙) พรหมวิหารนิเทศ (๑๐) อารุปปนิเทศ (๑๑) สมาธินิเทศ (๑๒) อิทธิวิธนิเทศ (๑๓) อภิญญานิเทศ และ พระอภิธรรมปิฎก มี ๔๒,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ โดยใจความก็ได้แก่ ปัญญา อยู่ใน ๙ นิเทศ ตั้งแต่ นิเทศที่ ๑๔ ถึง ๒๒ ได้แก่ (๑๔) ขันธนิเทศ (๑๕) อายตนธาตุนิเทศ (๑๖) อินทริยสัจจนิเทศ (๑๗) ปัญญาภูมินิเทศ (๑๘) ทิฏฐิวิสุทธินิเทศ (๑๙) กังขาวิตรณวิสุทธิ-นิเทศ (๒๐) มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธินิเทศ (๒๑) ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธินิเทศ (๒๒) ญาณทัสสนวิสุทธินิเทศ (๒๓) ปัญญา ภาวนานิสังสนิเทศ ตั้งแต่ปริจเฉทที่ ๑ ถึง ๒๒ คือ ศีล สมาธิ และปัญญา นี่แหละจะเรียกว่า แผนที่ หรือทางสู่พระนิพพาน
สำหรับ วิสุทธิมรรค ปกรณ์วิเสส ภาค ๑ เล่ม ๑ นี้ ประกอบด้วยเนื้อหา ๒ นิเทศ คือ (๑) สีลนิเทศ แสดงถึงการรักษาศีลอันเป็นพื้นฐานเบื้องต้นแห่งการประพฤติพรหมจรรย์ ในพระพุทธศาสนาของพุทธศาสนิกชนทั้งหลาย โดยเฉพาะพระภิกษุผู้มุ่งปฏิบัติเพื่อความหลุดพ้น ท่านแสดงศีล ๔ ระดับ คือ ปาติโมกขสังวรศีล ศีล คือ ความสำรวมในพระปาติโมกข์อันมีศรัทธา เป็นเหตุให้สำเร็จ อินทรียสังวรศีล ศีลคือ ความสำรวมอินทรีย์ ๖ อันมีสติเป็นเหตุให้สำเร็จ อาชีวปาริสุทธิศีล ศีลคือความบริสุทธิ์แห่งอาชีวะอันมีวิริยะความเพียรเป็นเหตุให้สำเร็จ ปัจจยสันนิสิตศีล ศีลคือการพิจารณาแล้วจึงใช้สอยปัจจัย ๔ อันมีปัญญาเป็นเหตุให้สำเร็จ และแสดง ธรรมที่เป็นเหตุให้เกิดความเศร้าหมองแห่งศีลอันได้แก่ความที่ศีลขาด และความยินดีในเมถุน สังโยค และความผ่องแผ้วแห่งศีลคือความที่ศีลไม่ขาดและปราศจากเมถุนสังโยค และโทษแห่ง ความไม่มีศีลและอานิสงส์แห่งความถึงพร้อมด้วยศีลไว้ด้วย (๒) ธุตังคนิเทศ แสดงถึงวิธีบำเพ็ญธุดงควัตร ๑๓ ประการ เพื่อบำบัดบรรเทาความพอใจ ในกามทั้งหลาย มีธุดงค์ที่เกี่ยวกับผ้า ๒ อย่าง คือปังสุกูลิกังคธุดงค์ และเตจีวรกังคธุดงค์ การใช้ ผ้าบังสุกุลและผ้าไตรจีวรเป็นวัตร ธุดงค์ที่เกี่ยวกับบิณฑบาต ๔ อย่าง คือ การเที่ยวบิณฑบาตเป็นวัตร การเที่ยวบิณฑบาตตามลำดับตรอก การนั่งฉันอาหาร ณ อาสนะเดียว การฉันอาหาร เฉพาะในบาตร และการห้ามอาหารที่เขามาภายหลังเป็นวัตร ธุดงค์ที่เกี่ยวเสนาสนะที่อยู่อาศัย มี ๕ อย่าง คือการอยู่ป่าเป็นวัตร อยู่โคนไม้เป็นวัตร อยู่ที่กลางแจ้งเป็นวัตร อยู่ป่าช้าเป็นวัตร และ อยู่เสนานะตามที่เขาจัดให้เป็นวัตร และธุดงค์ที่เกี่ยวความเพียร ๑ อย่าง คือ เนสัชชิกังคธุดงค์ ถือการนั่งเป็นวัตร แต่ละประการได้แสดงวิธีการปฏิบัติอย่างเบา อย่างกลาง และอย่างประณีต ทั้งวินิจฉัยโดยความเป็นกุศลและอกุศลไว้ให้อย่างชัดเจน เพื่อเหมาะแก่ผู้ถือปฏิบัติทั้งคฤหัสถ์ และบรรพชิตอันจะเป็นการส่งเสริมศีลให้บริสุทธิ์และเป็นฐานรองรับการเจริญสมถกัมมัฏฐาน เป็นลำดับไป